حقوق اینترنت

حقوق اینترنت

اختراع اینترنت و توسعه دانش سایبرنتیک «Cybernetics» و پیدایش انواع ماهواره ها و پست های الکترونیکی و ربات های هوشمند نهادهای حقوقی تازه ای پدیدآورده است که مهمترین آن ها، حقوق اینترنت Cyber Law می باشد.

کامپیوترها در سرتاسر دنیا به هم وصل شده و با یکدیگر ارتباط دارند. آن ها انواع اطلاعات و داده های گوناگون را در سرتاسر دنیا در اختیار استفاده کنندگان از کامپیوتر قرار میدهند. کامپیوترها دنیا را بسیار کوچک کرده و ملت ها را به هم نزدیک تر کرده اند و همه در اطلاعات، آگاهی، دانایی و کشفیات هم شرکت می کنند.شبکه های کامپیوتری از شبکه های پشتیبانی جهانی، متوسطه و محلی تشکیل می شود. این شبکه ها شامل شبکه های تجاری، آموزشی، دولتی و شبکه های تحقیقاتی هستند که در شبکه های فیزیکی دنیا با پروتکل اینترنت توزیع شده اند. اینترنت اساساً یک شبکه جهانی است که سبب می شود کامپیوترها با هم صحبت کنند. اینترنت یا شبکه جهانی رایانه ای آثار حقوقی فراوانی را ایجاد کرده است که ما در «حقوق اینترنت» یا Cyber Law آن را مورد بررسی قرار می دهیم :

درحقوق آمریکا سه اصطلاح وارد «حقوق اینترنت» Cyber Law شده است. این سه اصطلاح عبارتند از :

 

فضای رایانه ای یا Cyber – Space
فضای رایانه ای نخستین بار به وسیله یکی از نویسندگان آمریکایی به نام ویلیامگیبون مورداستفاده قرارگرفت. او این کلمه را در زمان خود «Neuro mancer» به کاربرد. او در داستان علمی تخیلی خود به قهرمانانی اشاره می کند که هنگام کاربرروی کامپیوتر خود از طریق ذهن و نیروی ذهنی خود به درون ماتریسهای اطلاعات و دادهه ای کامپیوتر سفر می کنند و درواقع از طریق ذهن به اطلاعات درون کامپیوتر دسترسی پیدا می کنند. گرچه این مطلب یک داستان تخیلی است اما درحقوق اینترنت جا افتاده است. به طوری که اگر کسی از اطلاعات کامپیوترها بدون اجازه صاحبان آن سوءاستفاده کند از لحاظ حقوقی قابل تعقیب است.

 

پویندگان کامپیوتر یا Cybe – Squatter
کسانی که از اینترنت استفاده می کنند تا علایم بازرگانی متعلق به شرکت های دیگر را استخراج کرده و به کمپانی هایی که علایم بازرگانی خود را توسعه می دهند فروخته و یا دست به ثبت آن ها می زنند اصطلاحاً پویندگان کامپیوتر Cybe – Squatter گفته می شود.

قلمرو کامپیوتری : Domain
قلمرو کامپیوتری که در انگلیسی Domain می گویند، در کامپیوتر «قلمرو کامپیوتری» یک آدرس سازمانی ثبت شده است که دیگران حق استفاده از آن ها را بدون اجازه ندارند.برای مثال به این فرم دقت کنید:
Military. Mil یا Org یا Some shere. Here. Com

در قلمرو کامپیوتری این کلمات اگر به کار روند یک سایت راحت تر پیدا می شود، اما اگر این کلمات نباشد شخص باید یک صورت از آدرس های عددی اینترنت داشته باشد تا بتواند سایت خود را پیداکند. به همین دلیل کلمات قلمرو کامپیوتری برای صاحب آن ایجاد حق میکند. حقوق اینترنت در دو بخش کیفری و تجاری منشأ آثار حقوقی است.

 

حقوق اینترنت و مسائل کیفری:
دزدی اطلاعات از فضای رایانه ای و پخش صور قبیحه و فیلم های خلاف اخلاق حسنه و افشاء اسرار مردم و زندگی خصوص آنان از طریق کامپیوتر و اینترنت ممنوع است. مرتکبین در قوانین فدرال آمریکا قابل تعقیب هستند.

برای مثال: شعبه ششم دادگاه عالی استیناف آمریکا، رأی دادگاه تنسی را تأیید کرده است.گردش کار بدین ترتیب است که شخصی به نام توماس در ۱۹۹۶ درخانه خود در کالیفرنیای شمالی از طریق کامپیوتر یک سیستم وسیع انتشار بولتن به وجودآورد و ارسال این بولتن را از طریق اینترنت درخانه خود انجام میداد. او برای سیستم بولتن مشتریانی را یافت که به خط اینترنت او حق عضویت پرداخت می کردند. اعضای این خط از طریق یک مودم «Modem» می توانستند به بولتنی که دارای عکس ها و صور فبیحه بود دسترسی پیداکنند. یکی از بازرسان ادارة پست به عضویت این خط درآمد، آنگاه از توماس به عنوان فعالیت تجاری علیه عفت عمومی به دادگاه ناحیه تنسی شکایت کرد. دادگاه آمریکا پس از بررسی پرونده توماس را به اتهام فعالیت علیه عفت عمومی محکوم کرد و شعبه ششم دادگاه استیناف آمریکا آن را تأیید کرد. قانون عفت عمومی فدرال آمریکا برای اشخاصی که عمداً به منظور تجارت یا استفاده و بهره برداری از هرنوع عکس، تصویر و یا انتقال الکترونیکی فعالیت نمایند و وسایل و تسهیلاتی دراین مورد ایجاد بکنند که خلاف عفت عمومی و یا غیراخلاقی باشد مجازات حبس درنظر گرفته است. بنابراین استفاده تجاری از اینترنت برای گسترش و بهره برداری از صور قبیحه با توجه به رأی شعبه ۶ دادگاه استیناف آمریکا ناظر به «قانون اخلاق حسنه عمومی» Community – Decency Act ممنوع است.

 

حقوق اینترنت و مسائل تجاری :
شبکه جهانی اینترنت یک شبکه جهانی اطلاعات است و کل پیکره دانش بشری را دربرمی گیرد. استفاده از این اطلاعات باید مطابق با پروتکل انتقال اطلاعات باشد. یکی از مهمترین نهادهای حقوق تجارت علایم بازرگانی است.

امروزه علایم بازرگانی، طرح های صنعتی، اختراعات و گواهی اختراعات از اهمیت ویژه ای برخوردارند. علایم بازرگانی و طرح های صنعتی و گواهی اختراعات (Patent) مورد حمایت قوانین کشورهای صنعتی است. در فعالیت اینترنت نیز علایم بازرگانی و کارمایه های بازرگانی بسیار مهم هستند.امروز کار تجارت با اینترنت در کشورهای توسعه یافته صنعتی بویژه آمریکا بسیار وسیع و گسترده است. اینترنت یک واسطة بزرگ برای فروش محصول و تولید اطلاعات است. و یک بازار اقتصادی برای مذاکره است. به همین دلیل علایم بازرگانی طرح های صنعتی و اختراعات و دیگراندیشه های پیشرو اقتصادی و مالی یا مدیریتی نیز مورد حمایت قانونگزاری میباشد. کلیه علایم بازرگانی،کلمات و نامه های بازرگانی چه ژنریک و چه تخیلی و چه ساختگی باید مورد حمایت قانونگزار قرارگیرند تا مورد دستبرد اطلاعاتی قرارنگیرند. کلمات ژنریک در آمریکا حمایت نمی شوند.

درقانون ایران نیز برای کلمات ژنریک و حمایت از آنها قانون خاصی وجودندارد کلمات ژنریک مانند: تلویزیون- توستر- صابون، همه جا به کار می رود و کسی آن ها را از لحاظ قانونی حمایت نمی کند. گاهی کلماتی در مقابل اسامی ژنریک به کار می رود مانند صابون نرم، نوشابه گازدار، لاستیک عاج دار،این ها نیز کلمات ژنریک هستند که صفتی از کالا را نشان می دهد. آن ها نیز مورد حمایت قانونگزار آمریکا قرارنگرفتند اما می توان آن ها را ثبت کرد. درقانون ایران نیز کلمات ژنریک با صفت و کیفیت خاص مورد حمایت قانونگزار نیستند و هرکس می تواند آن ها را مورد استفاده قراردهد.سؤال این است که از طریق اینترنت درایران می توان اطلاعاتی را دربارة تجاری یک شرکت به خارج از مرزهای ایران منتقل کرد؟ به نظر می رسد که اگر انتقال این اطلاعات موجب ورود خسارت به یک شرکت شود از بابت مسؤولیت مدنی بتوان از شرکت منتقل کنندة اطلاعات درخواست خسارت کرد. اشکال برسر اثبات انتقال این اطلاعات است که به نظر می رسد درمورد اینترنت به این سادگی نباشد.

درخصوص کلمات ژنریک امروز یک زبان سایبرنتیک وجود دارد. کلماتی نظیر تلویزیون، صابون،نوشابه، com. Net.web ، کلماتی هستند که ظاهراً معانی معمولی دارند و هیچ چیز مشترکی ندارند اما با توسعه اینترنت این کلمات «کلمات ژنریک» هستند و با آمدن اینترنت زبان سایبر Cyber زبان دوم شده است.بسیاری از مصرف کنندگان می پرسند که زبان سایبرنتیک یا سایبر چیست؟ گاهی می پرسند این کلمات چگونه به صورت علایم بازرگانی درمی آیند؟ مطابق قانون فدرال آمریکا از لحاظ قانونی این کلمات مانند کلمات ژنریک مورد حمایت قانونگزار هستند و زبان سایبرنتیک در دنیای کامپیوتر و فضای اینترنت رشد کرده است.

چگونه علامت بازرگانی درمورد web. و کلمات مورد استفاده در اینترنت و کلمات ژنریک به کار می رود؟ قانونگزاران کشورهای صنعتی کوشش کرده اند که استفاده از برخی کلمات را مانند com. Net.web منظم و قانونمند نمایند و سوءاستفاده از این کلمات را برای بهره برداریهای اقتصادی و تجاری ممنوع نمایند.کنگره آمریکا در ۱۹۹۹ قانون ضد سوءاستفاده از اینترنت را تصویب کرد تا بهره برداری غیرقانونی و و حشتناک از اینترنت را کنترل کند. این قانون بیشتر متمرکز روی نام ها و علایم بازرگانی است و به شدت با دزدی علایم و نام های بازرگانی مبارزه می کند.درحقوق اینترنت رابطه کلمات ژنریک یا علایم و نام های بازرگانی بررسی می شود. کلمات زیادی در اینترنت به کار می رود که با زبان سایبرنتیک ساخته اند این یک زبان جدید است برای درک این زبان تعاریف خیلی مهم هستند.

 

کامپیوتر و زندگی خصوصی مردم
درحقوق خصوصی، حقوق شخصیت انسانی یکی از رشته های حقوقی پیشرفته دنیا است این حقوق از یک طرف با زندگی خصوصی مردم سروکار دارد و ازطرف دیگر مقررات حقوق بشر جهانی آن را مورد حمایت قرار می دهد.

 

زندگی خصوصی اشخاص
به طور کلی مطبوعات، رسانه های گروهی و کامپیوترها مجاز نیستند که زندگی خصوصی اشخاص را افشا کرده و بدون اجازة آنان وارد حریم زندگی خصوصی آنان شده و یا عکس آنها را چاپ کنند.

دراین مورد دادگاه های کشورهایی نظیر فرانسه، انگلستان و آمریکا آراء بسیاری را صدر کرده اند و مطبوعات و رسانه های کشورهایی نظیر فرانسه، انگلستان و آمریکا آراء بسیاری را صادر کرده اند و مطبوعات و رسانه های گروهی را که بدون اجازة صاحبان آن ها به انتشار زندگی خصوصی و یا عکس آن ها مبادرت ورزیده اند محکوم و جریمه کرده اند.

مطابق مادة یک قانون مسؤولیت مدنی ایران نیز از باب مسؤولیت مدنی و ورود خسارت معنوی می توان مطبوعات، رسانه های گروهی و یا خطوط کامپیوتری را که به افشاء اسرار و زندگی خصوصی اشخاص بدون اجازة آن ها می پردازند تحت تعقیب قانونی قرارداد.در کامپیوتر به ویژه خطوط اینترنت به راحتی می توان با به دست آوردن سایت های ویژه به اسرار زندگی خصوصی اشخاص پی برد،اما افشاء آنان موجب تعقیب قضایی مرتکبین عمل خواهد شد.

درحقوق بشر به طور کلی هرگونه تجاوز به حریم زندگی خصوصی اشخاص ممنوع اعلام شده است. بنابراین چه از طریق کامپیوتر و خطوط اینترنت و یا مطبوعات، افشاء زندگی خصوصی اشخاص دارای مجازات کیفری است و در حقوق بشر به طور کلی منع شده است.

سوء استفاده از اینترنت برای افشاء اسرار تجارتی و اقتصادی زندگی خصوصی اشخاص و انتشار انواع عکس ها و فیلم های خلاف اخلاق حسنه مطابق قانون ۱۹۹۹ کنگره آمریکا منع شده است.مطابق مادة یک قانون مسؤولیت مدنی ایران هرکس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان و یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجاری یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده است،لطمه ای وارد نماید که موجب ضرر مادی و معنوی گردد مسؤول جبران خسارت ناشی از عمل خود می باشد. باتوجه به مادة فوق اگر از طریق کامپیوتر و اینترنت علایم تجاری و یا اختراعات و یا آثار هنری، علمی، صنعتی دیگران به سرقت برود و یا مورد اقتباس قراربگیرد مرتکب قابل تعقیب قانونی است و باید جبران خسارت کند. همچنین اگر از طریق رایانه و اینترنت به زندگی خصوصی اشخاص لطمه وارد آید و آن ها دچار زیان شوند این زیان، زیان معنوی است و واردکنندة زیان از بابت خسارت معنوی و مسؤولیت مدنی باید جبران خسارت کند.

بنابراین کلیه دستاوردهای علمی، صنعتی، هنری، تجاری و اقتصادی اشخاص نباید مورد سوءاستفاده اینترنت و یا رسانه های گروهی و یا اختراعات بعدی قراربگیرد.امروز کشورهای پیشرفته صنعتی با تصویب قانون به حمایت از حقوق مردم دربرابر حقوق اینترنت و امواج و یا ماهواره ها می پردازند. هرنوع نصب شنود و یا استراق سمع از طریق دستگاه های پیشرفته الکترونیک ممنوع است و مرتکب، طبق ماده یک قانون مسؤولیت مدنی قابل تعقیب خواهد بود.امید است که انسان در سایه پیشرفت های جدید از حمایت قانون و فرشته عدالت برخوردار بوده و مردم کشور ما نیز با کوشش فراوان برای اکتساب علوم وفنون جدید از پشتیبانی قوانین و دستگاه های قضایی برای حفظ حرمت اسرار و زندگی خصوصی خود برخوردار باشند.

 

منبع

مجله حقوقی یاسا